Mała Fatra cz.IV

CZ.IV 

JÁNOŠÍKOVE DIERY

System wąwozów i kanionów z malowniczymi wodospadami oraz bajkową scenerią form skalnych.. 

 

Kolejna wędrówka na obszarze niezwykle malowniczego górskiego pasma Małej Fatry, będzie wiodła śladem jednej z najpiękniejszych 

tras turystycznych w Narodowym Rezerwacie Przyrody Rozsutec.. 

W sąsiedztwie miasteczka Terchova, nieopodal miejsca narodzin najsłynniejszego karpackiego zbójnika - Juraja Jánošíka, znajdują się fantastyczne wąwozy i kaniony skalne nazwane na jego część Janosikowymi Dierami. Po zakończeniu wędrówki przez Janosikove Diery odwiedzimy miejsce narodzin tego legendarnego zbójnika i wtedy opowiem jego historię, tymczasem zapoznajmy się z trasą.. 

Janosikowe Diery (w dosłownym tłumaczeniu z języka słowackiego – „Janosikowe Dziury”) leżą w obrębie Parku Narodowego Krywańskiej Małej Fatry, pomiędzy masywami Małego i Wielkiego Rozsutca oraz Bobotów. Jest to zespół głębokich, krętych wąwozów, przez które przemyka erodujący Dierovy Potok. Przez tysiące lat żłobił on cierpliwie progi skalne, przesmyki, filary oraz przewieszki tworząc imponujący, bajkowy krajobraz.. Wąwozy te są zaliczane do najpiękniejszych na Słowacji, a prowadzący przezeń szlak wspierany jest systemem ułatwień w postaci kładek, mostków, drabinek, poręczy i łańcuchów. Całość tworzy zaskakującą i malowniczą trasę, jednak na szlaku przez Janosikowe Diery trzeba uważać. Pomimo, że wszystkie trudniejsze miejsca są zabezpieczone poręczami i drabinkami, to skały są tutaj mokre, śliskie, więc o niekontrolowany upadek jest całkiem łatwo. Przydaje się tu ubezpieczenie w słowackie góry, które uchroni Was od rachunku wystawionego przez Horską Służbę... Wchodząc w otchłań tych wąwozów opuszczamy krajobraz łagodnych, leśnych wzniesień Gór Kisuckich i przenosimy się do bajkowego świata niczym Hobbit Bilbo Baggins 

w powieści Tolkiena…

Obszar Janosikowych Dier obejmuje trzy sektory skalnych wąwozów:   

Są to: Dolne Diery, Nove Diery oraz Górne Diery. Wytyczona przeze mnie trasa będzie prowadziła największą szlakową pętlą, zaliczając po kolei wszystkie wymienione wąwozy. Jej długość wyniesie około 7,5 km, przewyższenie 625 m, a czas przejścia powinien zamknąć się w granicach 4-5 godzin… 

Ruszamy…

TERCHOVA – BIELY POTOK

Początek szlakowej wędrówki…

Nie bez powodu kilkanaście lat temu wyszukałem przytulny pensjonat państwa Mažgútów, usytuowany tuż za centrum Terchovej w spokojnym osiedlu Biely Potok.. Okolica malownicza, doskonała baza wypadowa po rewirach Małej Fatry, a serdeczni i przemili właściciele stworzyli tutaj miejsce ciepłe i przyjazne.. Po kilku moich odwiedzinach czułem się w Bielym Potoku jak w domu rodzinnym.. Osiedle położone jest na wysokości 575 m n.p.m., przy głównej szosie u ujściu Dierovego Potoku do Bielego Potoku. Znajduje się tutaj początek kilku popularnych szlaków turystycznych Małej Fatry: do skalnych wąwozów Janosikowych Dier oraz w masyw Wielkiego Rozsutca i Małego Rozsutca. Wychodzi stąd także szlak w Góry Kisuckie. Jest tutaj hotel, restauracja, bufety i dwa parkingi.. Z mojego pensjonatu-bazy do miejsca, skąd rozpoczyna się szlak przez Janosikove Diery było zaledwie 400 m, więc po smacznym domowym śniadaniu zaserwowanym przez gospodynię, zabrałem lekki plecak z prowiantem, aparat foto i parę minut przed godziną 9-tą ruszyłem „z buta” na szlakową trasę.. Po kilku minutach marszu dotarłem do dużego parkingu, usytuowanego przy hotelu „Diery”. Parking jest płatny (5 €) i w okresie wakacyjnym mocno zatłoczony. Oprócz możliwości postoju, można tutaj zaopatrzyć się w mapkę Janosikowych wąwozów. Wstęp na ścieżki Małej Fatry jest bezpłatny. 

Tuż obok hotelowego kompleksu rozpoczyna swój bieg trasa niebieskiego szlaku przez Janosikowe Diery.. 

 

DOLNE DIERY

Na początku szlaku ustawiono tablice informacyjne z topograficzną mapą pasma Małej Fatry i doliny Vratnej oraz schemat szlaków prowadzących przez Diery (Naućny Chodnik Diery).. Po minięciu tablic szlakowa dróżka przeprowadza przez mostek nad Dierovým Potokiem i dalej wzdłuż jego nurtu biegnie przez niewielkie polany, zagłębiając się po około 800 metrach w sektor skalnego wąwozu – Dolne Diery. Pojawiają się pierwsze metalowe kładki przeprowadzające raz na lewą raz na prawą stronę potoku, którego spienione, krystaliczne wody spływają w dół po niewielkich uskokach i skalnych progach.. Dierový Potok jest lewym dopływem Bielego potoku. Jego orograficznie prawe zbocza tworzy masyw Małego Rozsutca i Rovnej Hory, zaś zbocza lewe opadający z Wielkiego Rozsutca grzbiet Południowych Skał. Ma dwa dopływy - prawy, spływający spod Małego Rozsutca, po północnej stronie Rovnej Hory, oraz lewy, spływający spod wzniesienia Tanečnica. Prawy dopływ uchodzi do Dierovego Potoku w miejscu o nazwie Ostrvne. Od tego miejsca potok spływa w północno-zachodnim kierunku i uchodzi do Bielego potoku w osadzie Biely Potok, na wysokości około 575 m n.p.m..

Wąwóz Dolne Diery położony jest pomiędzy masywami Małego i Wielkiego Rozsutca oraz Bobotów. Nazwa w języku słowackim oznacza po prostu "Dolne dziury", co dobrze oddaje charakter tego miejsca. Jest jednym z trzech wąwozów (Dier) wyżłobionych przez Dierový Potok, pozostałe to Horné Diery i Nové Diery. W ciągu setek tysięcy lat Dierový Potok wyżłobił bardzo urozmaicony relief, pełen załomów, cienistych szczelin, przewieszek i skalnych filarów, skalnych tuneli, gwałtownych zwężeń i niespodziewanych rozszerzeń doliny. Dno wąwozu poprzegradzane jest ciągami skalnych progów i wodospadów. W Dolnych Dierach są 2 większe wodospady (wys. 1 i 3,5 m), pod którymi woda wymyła klasyczne kotły eworsyjne. Obydwa są pomnikami przyrody. 

Jest też kilka mniejszych wodospadów. Wąwozem prowadzi szlak turystyczny. Wszystkie trudniejsze miejsca są zabezpieczone poręczami, a przejście ułatwiają schodki, drabinki i pomosty, w większości stalowe. Ze względu na stosunkowo niskie temperatury panujące tu w okresie wegetacyjnym, znaczne zacienienie oraz wilgotność, w wąwozie można zaobserwować zjawisko odwrócenia pięter roślinnych. W niżej położonych obszarach (650–850 m n.p.m.) znajdziemy szereg gatunków roślin górskich i alpejskich. Jednocześnie na turniach i skalnych półkach, wysoko ponad dnem wąwozu, rosną tu reliktowe okazy sosny zwyczajnej.. Całość obszaru Dier znajduje się na terenie Parku Narodowego Mała Fatra, w granicach rezerwatu przyrody Rozsutec.. 

 

Po przejściu kilku kładek docieram do wąskiej skalnej bramy, w otchłań której prowadzą metalowe pomosty ubezpieczone poręczą. Skalne ściany oddalone są tutaj od siebie o 2-3 metry, a dnem przewężenia przemyka szumiący Dierový Potok, sprawca całego tutejszego piękna... 

 

Razcestie Ostrvne 640 m n.p.m.

Rozwidlenie niebieskiego i żółtego szlaku..

Po około 20 minutach wędrówki docieram do pierwszego rozwidlenia szlaków niebieskiego i   żółtego, zwanego rozdroże Ostrvne. Trasa żółtego szlaku odbija w lewo i prowadzi w kierunku skalnego wąwozu – Nove Diery, zaś ścieżka szlaku niebieskiego wznosi się delikatnie w kierunku południowym dnem skalnego wąwozu – Dolne Diery.. Mój plan wędrówki przewiduje przejście za znakami niebieskiego szlaku przez wąwozy Dolnych i Górnych Dier, a powrót do Białego Potoku w Terchovej przez wąwóz Nove Diery za znakami żółtego szlaku… Do krótkiego postoju, który zaplanowałem przy kolejnym rozdrożu Podźiar, obok drewnianej góralskiej bacówki-bufetu, mam około 25 minut marszu.. Ruszam śladem  niebieskiego szlaku. Po kilku minutach wąska ścieżka biegnąca dnem wąwozu doprowadza do niewielkiego malowniczego wodospadu, utworzonego na kilkumetrowej wysokości skalnym progu. Obok wodospadu zamontowano metalową drabinę z poręczą, umożliwiającą pokonanie skalnego występu.. Po zaliczeniu drabiny i przejściu na drugą stronę progu, pokonuje jeszcze dwie metalowe kładki. Dalej ścieżka wiedzie dnem wąwozu wzdłuż wysokich skalnych ścian jeszcze około 300 metrów. W końcu wychodzę na słoneczny skraj lasu..

  

Razcestie Podźiar 715 m n.p.m.

Góralska bacówka-bufet…

Parę minut przed godziną 10-tą docieram do kolejnego szlakowego rozdroża – Razcestie Podźiar 715 m n.p.m… Nazwa pochodzi od znajdującej się nieopodal dużej słonecznej polany Podźiar. Polana zalega w niewielkiej kotlince Dierovego Potoku, pomiędzy Dolnymi Dierami  

a Hornymi Dierami. Na skraju polany po zachodniej stronie Dierovego Potoku (przy żółtym szlaku turystycznym do Štefanovej) znajduje się bacówka, w której w okresie letnim działa bufet.. Niewielka drewniana koliba skryta w cieniu kilku dużych, dorodnych lip jest doskonałym miejscem odpoczynku dla turystów wędrujących przez Janosikowe Diery. Można tutaj zatrzymać się na złapanie oddechu, coś zjeść i uzupełnić płyny (napoje, piwo).. Na polanie i wokół bacówki sporo ludzi. Trafiłem na jakąś zorganizowaną grupę wycieczkową… Nie będę teraz wylegiwał się przed bacówką, zawitam tutaj w drodze powrotnej, schodząc z wąwozu Górnych Dier. Przystaję tylko na chwilkę w cieniu drzew, wypijam łyk mineralki i ruszam w dalszą drogę za znakami niebieskiego szlaku....

 

HORNE DIERY (Górne Dziury)

Szlak niebieski przy bacówce skręca w lewo. Wąska, szlakowa dróżka biegnie w kierunku wschodnim skrajem polany Podźar.. Po jej prawej stronie ukazuje się w oddali skalisty masyw górski - Boboty (1085 m).. Boboty leżą na samym północnym skraju Małej Fatry. Mają postać krótkiego (ok. 2,5 km) wału górskiego, rozciągniętego w osi wschód-zachód. Od zachodu ogranicza go przełomowy odcinek doliny Vrátňanki, nazywany Cieśniawami (słow. Tiesňavy), natomiast od wschodu – siodło przełęczy Vrchpodžiar (745 m), przez którą Boboty łączą się z masywem Wielkiego Rozsutca. Boboty zamykają od północy część Doliny Vratnej, zwaną Nową Doliną, oddzielając ją od położonej na północ doliny Białego Potoku. Cały masyw Bobotów, podobnie jak inne masywy północnych obrzeży Małej Fatry (np. Wielki i Mały Rozsutec od wschodu czy Sokolie od zachodu) jest zbudowany w większości z dolomitów tzw. serii choczańskiej. Północne i południowe stoki masywu w górnych partiach są bardzo strome, w dolnych – nieco łagodniejsze. Z dolomitowego budulca w długotrwałym procesie erozji powstały charakterystyczne, głęboko modelowane formy skalne w postaci skalnych murów, turni porozdzielanych stromymi żlebkami itp. Utwory te występują wzdłuż grzbietu, który miejscami przybiera formy zbliżone do skalnej grani. Boboty prawie w całości porośnięte są lasami bukowo-jodłowymi 

ze znacznym udziałem świerka. Jedynie na północnych stokach, opadających ku dolinie Białego Potoku, znajduje się kilka polan. 

Na płytszych glebach pojawia się modrzew europejski, a na skalnych półkach nad Dierami reliktowa sosna. W partiach szczytowych spotkamy krzaki kosodrzewiny, a na skalnych urwiskach krzewiaste formy jarząbu mącznego… Po około 250 metrach szlakowa dróżka zagłębia się partię mieszanego lasu i chwilę potem doprowadza do skalnych ścian wąwozu Horne Diery (Górne Dziury).. Ukazują się mniejsze i większe wodospady, kamienne stopnie ubezpieczone poręczówkami, metalowe kładki i drabinki… Skalny wąwóz Horné Diery położony jest w środkowej części Dierovego Potoku. Jest to jeden z systemu czterech wąwozów określanych nazwą Diery lub Jánošíkove Diery. Dolny koniec Hornych Dier znajduje się w lesie powyżej skrzyżowania szlaków turystycznych 

o nazwie Podžiar, górny poniżej rozszerzonego dna doliny o nazwie Pod Palenicou. Wąwóz jest zbudowany ze skał dolomitowo-wapiennych, 

a jego obydwa zbocza to pionowe lub bardzo strome ściany. 

Szlak turystyczny prowadzi to z jednej, to z drugiej strony potoku metalowymi kładkami, w niektórych miejscach również samym korytem potoku. Na Dierovym Potoku jest tutaj kilka wodospadów, pod którymi spadająca woda wybiła typowe kotły eworsyjne. Progi wodospadów pokonuje się za pomocą metalowych drabinek i kładek. W wąwozach Górne Diery i Tesná Rizňa jest w sumie 9 wodospadów wysokości 2–4 m.

 

HORNE DIERY –

Trudniejsze miejsca i podejścia….

Przede mną na szlaku wędruje spora grupka młodych turystów. Odcinki bardziej wymagające, ubezpieczone łańcuszkami lub zabudowane metalowymi drabinami, sprawiają niektórym osobom spore trudności, przez co tworzą się niewielkie zatory i przestoje.. W niektórych miejscach ścieżka trawersuje strome urwiska. Dzięki technicznym ułatwieniom szlak jest stosunkowo łatwy dla przeciętnego turysty, jedynie po większych deszczach i na wiosnę staje się śliski i trudny do przejścia.. 

Na wysokich skalnych progach, po których spływa bystry nurt Dierovego Potoku, drążąc i wcinając się w dolomitowe podłoże, zabudowano kilkanaście metalowych drabin..

Trasa niebieskiego szlaku prowadzi teraz przez najpiękniejszą część Janosikowych Dier. Wąwóz Horne Diery jest niezwykle malowniczy i znacząco bardziej imponujący, aniżeli wąwozy w Dolnych i Novych Dierach. Jest tutaj pięknie. Przejście Hornych Dier zajmuje niespełna 

40 minut, a szlak wiedzie wzdłuż 9 wodospadów!.. Całość obszaru Dier znajduje się na terenie Parku Narodowego Mała Fatra, częściowo również w granicach rezerwatu przyrody Rozsutec. Do wąwozu Horné Diery można dojść z dwóch turystycznych osad - Biely Potok lub Štefanová. 

 

Razcestie Pod Palenicou 900 m n.m.p..

Skrzyżowanie szlaku niebieskiego i zielonego…

Parę minut po godzinie 11-tej pozostawiam za plecami piękny wąwóz Horne Diery i docieram do szlakowego rozdroża, gdzie ze szlakiem  niebieskim krzyżuje się trasa zielonego szlaku, biegnącego od pasma Bobotów przez przełęcz Vrchpodźiar w kierunku skalistych szczytów Małego i Wielkiego Rozsutca.. W tym miejscu rozpoczyna się moja powrotna wędrówka w kierunku Terchovej… Podążając za znakami zielonego szlaku zejdę przez las w kierunku przełęczy Vrchpodźiar i bacówki, a następnie za znakami żółtego szlaku przejdę przez ostatni wąwóz Janosikowycvh Dier – Nove Diery i dalej do osiedla Biely Potok.. 

 

Przełęcz Vrchpodžiar 745 m n.p.m.

Po 20 minutach od opuszczenia Rozdroża Pod Palenicou, ścieżka zielonego szlaku wyprowadza mnie z zacienionego lasu na zalaną słońcem, rozległą, głęboką przełęcz Vrchpodžiar (745 m n.p.m.). Leży ona w bocznym grzbiecie tej części Małej Fatry. Oddziela rozległy masyw Wielkiego Rozsutca na wschodzie od masywu Bobotów na zachodzie. 

Od szczytu Wielkiego Rozsutca spada nad przełęcz skalisty grzebień Południowych Skał (słow. Poludňové skaly). Po północnej stronie przełęczy, tuż poniżej jej siodła, leży kotlinka Podžiar (715 m), w której znajduje się górny wylot wąwozu Dolne Diery oraz początek wąwozu Hornych Dier, przez które przepływa Dierový Potok. Przełęcz pokrywają łąki górskie, będące wytworem bardzo intensywnie funkcjonującego tu kiedyś pasterstwa. W drugiej połowie lat 70. XX w. w kotlince Podžiar funkcjonował jeszcze szałas, a spasane przez owce łąki utrzymywały swój areał. Obecnie łąki zaczynają zarastać, a w dawnej bacówce w sezonie letnim jest czynny bufet turystyczny. Turystyczne udostępnienie wąwozu Dolnych Dier umożliwiło łatwe i szybkie przejście z osady Štefanová we Vrátnej Dolinie do doliny Białego Potoku u północnych podnóży Małej Fatry i biegnącej nią drogi z Terchovej do Zázrivej. Dzięki temu oraz udostępnieniu turystom wąwozu Hornych Dier, kotlina Podžiar oraz jej przełęcz są obecnie jednym z najruchliwszych punktów na mapie turystycznej Małej Fatry. Mam farta, że towarzysząca mi do tej pory spora grupa turystów poszła za znakami niebieskiego szlaku, więc na rozległej łące przełęczy nie ma nikogo.. Tutaj odpocznę kilka minut, podziwiając piękną panoramę górskich masywów Małej Fatry.. 

 

Kufelek piwa w bacówce Podźiar…

Z przełęczy Vrchpodžiar szeroka kamienista dróżka szybko sprowadza w dół na skraj polany Podźiar, gdzie usytuowana jest bacówka-bufet, którą mijałem niespełna 2 godziny temu, wchodząc do wąwozu Horne Diery.. Turystów przed bacówka prawie tyle samo co wcześniej, ale miejsca tutaj dużo, więc postanawiam przysiąść na skraju polany i wypić dla ochłody kufelek czeskiego Pilznera…

 

 

Zejście do wąwozu NOVE DIERY…

Kwadrans po godzinie 12-tej ruszam w dalszą wędrówkę… Za znakami żółtego szlaku schodzę leśną ścieżką w dół zbocza.. Początkowo ścieżka opada łagodnie, trawersując zalesione, strome zbocze Rovnej Hory. Jest dość szeroka ale mało wygodna, pokryta plątaniną korzeni i drobnym żwirkiem.. Trzeba patrzeć pod nogi. Po drodze mijam trzy małe skalne wychodnie, na których utworzono punkty widokowe. Można z nich spojrzeć w dół na zalesiony wąwóz Nove Diery i najeżony skalnymi wapiennymi basztami masyw Bobotów... Dalej ścieżka opada dość stromo w dół zbocza. Na stromych odcinkach zabudowano skalne stopnie, poręczówki i krótkie drabinki. Po półgodzinnym marszu docieram do dna wąwozu Nove Diery i pierwszych skalnych przewężeń…

 

NOVE DIERY

Nové Diery to jeden z czterech wąwozów w Krywańskiej części Małej Fatry. Pozostałe to: Dolné Diery, Horné Diery i Tesná rizňa. Wszystkie razem tworzą system wąwozów określanych nazwą Diery lub Janošikove Diery. Wąwóz Nove Diery został udostępniony turystycznie jako ostatni, stąd jego nazwa.

Nové Diery znajdują się na dolnym odcinku prawego dopływu Dierovego Potoku, do którego uchodzi on w miejscu o nazwie Ostrvné. Woda płynąca potokiem w wapiennym podłożu wyrzeźbiła głęboki kanion, otoczony pionowymi skałami z przewieszkami i filarami. W Novych Dierach znajdują się 4 wodospady o wysokości 1-2 m. Przejście wąwozem ułatwiają metalowe kładki i poręcze, zaś pokonanie stromych ścian wąwozu umożliwia ciąg metalowych drabinek (odcinek z tymi drabinkami nosi nazwę Štrbiny).

Novymi Dierami prowadzi żółty szlak turystyczny, który po pokonaniu wąwozu wyprowadza na polankę Podžiar, gdzie krzyżuje się z niebieskim szlakiem prowadzącym przez pozostałe trzy wąwozy Dier.. 

Po 4 godzinach wędrówki malowniczymi wąwozami Janosikovych Dier docieram ponownie do mojej bazy noclegowej w Bielym Potoku. 

Jest pora obiadowa, a moja gospodyni przyrządziła smaczny posiłek, więc biorę szybki prysznic i po chwili rozkoszuję się specjałami słowackiej kuchni – pyszną zupą czosnkową i oczywiście tradycyjnymi knedlikami.. Niebo w gębie !!.. Po obiedzie godzinka odpoczynku, ale to nie koniec atrakcji na dzień dzisiejszy.. 

 

Powoli dobiega końca mój wakacyjny urlop na Słowacji, a chciałbym zobaczyć jeszcze jedno ciekawe miejsce w pobliżu… Przez parę dni wędrowałem ścieżkami, którymi chadzał słynny tatrzański zbójnik Juraj Janosik, jakże bym mógł zatem stąd wyjechać, nie odwiedzając jego rodzinnej wioski i nie stając pod jego pomnikiem !!.. Z ciekawą historią tego karpackiego zbójnika, a zarazem słowackiego bohatera narodowego, można będzie się zapoznać w mojej ostatniej fotorelacji 

z pobytu na Małej Fatrze…

Hejjj…

KONIEC cz. IV 

Cdn..